Peki, eyleme geçmekte yeterince gecikmişken neden tahayyüllere odaklanalım? Bizi tahayyüllerin önemini kavramaya iten, tam da içinde bulunduğumuz durumun bu vahameti. Öncelikle, tahayyüller önemli, çünkü yakın zamanda karşı karşıya geldiğimiz COVID-19 pandemisi ve dünyanın dört bir yanındaki Black Lives Matter (Siyahların Hayatı Değerlidir) eylemleri ile birlikte de görüldüğü üzere, sistem adaletsizliği ve iklim acil durumunun sıkı ilişkisi, gündelik ve gezegensel olanın çarpışmasının daha iyi anlaşılmasına olanak tanıyan alışılagelmedik yaklaşımlara başvurmayı gerektiriyor. Orman kıyımının yaygınlaşması, canlı çeşitliliğinin azalması, kontrolsüz tarım, madencilik ve ücra kentleşmeler ile salgın arasında yakın bir bağ var ise, buradan iklim acil durumunun gezegensel ölçeğiyle gündelik hayatlarımızın karmaşık şekillerde sadece ilintili olduğu değil; aslında tam olarak da aynı şey oldukları anlamı çıkarılmalı.

İkincisi, tahayyüller önemli, çünkü pek çok coğrafyacının da dikkat çektiği gibi iklim değişikliği "doğa" ve "insan" arasında iki tarafın da kendini haklı gördüğü bir çatışmayla değil, yüzyılların kaynak sömürüsü, ırkçılığı, mülksüzleştirmesi ve kolonyalizmin neticesi. En basit ifadeyle iklim değişikliğinden en çok sorumlu olanlar, aynı zamanda onun etkilerine en az maruz kalanlarken; en son hesap vermesi gereken kişiler ve topluluklar, bu yavaş şiddetin bedelini en ağır şekilde ödüyorlar. Pandeminin en kırılgan toplulukları (düşük gelirli topluluklar, beyaz olmayanlar, yerliler ve yaşlılar vb.) nasıl orantısızca etkilediğini düşünün. Bu toplulukların süregiden diğer çevre sorunlarının verdiği zararlara daha açık olmaları da bir tesadüf değil. Başka bir deyişle pandemi, gezegensellik fikrinin izole bir teorik kavram olmadığını bizlere tekrar tekrar hatırlatıyor. Tam tersine gezegensel, şimdi ve burada olanla ilgilidir; yaptığımız her şeyin içine işlemiştir ve geç kalınmış radikal bir dönüşümü beklemektedir.

Üçüncüsü, tahayyüller önemli, çünkü tahayyüller, mimarlık ve mimarlığa komşu tasarım disiplinleri için anlamlı bir yapısal değişimin nihai ve en elzem malzemesi. Bu; tasarladığımız dünyaları, inşa ettiğimiz kurumları, dünyanın iç yüzünü görmemizi sağlayan bilgi ve değer sistemlerini -bireysel ve kolektif bir şekilde- yeniden değerlendirme, dekolonize etme ve yeniden yapılandırma anlamına geliyor. İşte, alternatif çevre tahayyülü buna yönelik önemli bir adım.

Bir yanda emek gücü, kolonyalizm veya kaynak sömürüsünün yol açtığı eşitsizlikleri mimarlar olarak yaptığımız işe yabancı görürken, diğer yanda estetik ve teknik soruları bayağı kabul ederek bir kenara itiyoruz. Halbuki bu gibi bakış açılarının mesleki pratiğimiz ve tahayyüllerimizle olan içkinliğini, kendine has özelliklerini ve yarattığı çatışmaları anlamaya gerçekten gönüllü olduğumuzda önümüze ne gibi dünyalar açılır? Bu eşitsizliklerin getirdiği şiddete ihtimamla nasıl yaklaşabiliriz? Mimarlığın bu değişimdeki rolü tam olarak ne olur? Bu gibi sorular yalnızca arkaik varsayımları söküme uğratmak ya da kendi disiplinimiz içinde kemikleşmiş iktidar yapılarını lağvetmek için değil, gelecekte üzerine alternatif dünyalar kuracağımız yeni temeller inşa etmek için önemlidir.

Turan'ın kitabında da ayrıntılandırdığı gibi, sergide "ölçü" teriminin birbirini tamamlayan iki tanımına atıfta bulunuyoruz: Bir şeyi ölçmek, hem bir aracın yardımıyla onun değerini saptamak hem de içe doğru odaklanarak onu enine boyuna incelemek, mütalâa etmek. Mimarlığın iç işleyişlerinin politiğine ve nüanslarına yönelik bu alternatif bakışın alışılagelmedik çevresel tahayyülleri tetikleyen derin etkileri olabilir. Örneğin; mimari sözleşmelerimizi, imar kanunlarımızı, teknik standartlarımızı, şartnâmelerimizi veya maden çıkarımının, tedarik zincirlerinin, inşaat montajlarının, emek gücünün, bakım-onarımın ya da teftişin teamüllerini düşünün. Tüm bu bileşenler ve çok daha fazlası, yalnızca mimarlığın fiziksel pratiğinde derin izler bırakmıyor, aynı zamanda çok daha geniş bir düzeyde mimarlık için "çevre"nin ne olduğuna ilişkin değer ve varsayımlarımızı da yansıtıyor. Başka bir deyişle mimarlığın tanıdık iç tahayyülü, onun gezegensel dışarı imgesinin bir izdüşümünden ibaret.

Serginin Arsenale'de yer alan fiziksel bileşeni, kaynak çıkarımdan maden tedarik zincirlerine, inşaata veya bakım-onarıma kadar çeşitli mimari sahalara odaklanan dört diyoramadan oluşuyor. NEMESTUDIO tarafından tasarlanan ve Dört Diyorama adını taşıyan bu enstalasyondaki diyoramalardan her biri, Türkiye'de geçen kurmaca bir hikâyenin belirli mizansenlerini jenerik birer mimari sahada, sıradan ayrıntılarıyla canlandırıyor. Ziyaretçiler, büyük bir mimari maket içendeymişçesine diyoramalar arasında dolanabiliyor. Diyoramalar mimari ve gezegensel, sıradan ve görkemli, gündelik ve mitik olanı karşı karşıya getirirken ön ve arka plan durmadan yer değiştirip ilişkilenmeye başlıyor. Dört Diyorama, birden çok türün hayatta kalması ve dayanışmasıyla ilgili olan bir hikayenin bölümlerini tasvir ediyor. Türkiye'de gerçekleşen kurmaca bir geleceğin arkeolojisini anlatan bu hikaye, ayni zamanda günümüzün çevresel şaibelerini yansıtıyor.

Taşocağı Diyoraması'nda, çağlar boyu kaynak çıkarıldıktan sonra terkedilen bir mermer ocağı görülüyor. Karşımızda, bir açık hava müzesine doğru bir manzara var ve antik zamanlara ait inşaatların çıkarım faaliyetlerine tanıklık ediyoruz. Lojistik Diyoraması, pek çok farklı türün yeni bir ülkeye doğru çıktığı muazzam göçün rotası üzerinde bulunan büyük bir depo. Burada antik eserler ve sayısız insandan-öte yerleşimci, hikayede gecen Yeni Arazilere yapacakları nihai yolculuğu bekliyor. Bakım ve Onarım Diyoraması, binaların ve insandan-öte yerleşimcilerin düzenli olarak ilgi ve bakım gördükleri Yeni Arazilerde yer alan bir onarım sahası. İlk Yerleşenler olarak bilinen bu hayvan ve ağaçlar, Dünya'nın kurtuluşunu müjdeleyen bu yeni çağa ayak basmanın, paylaşımı ve birlikte yaşamı kutlamanın heyecanı içinde. İnşaat Diyoraması, Dünya'nın gelecekteki yerleşimcilerini barındırmaya yönelik bir rekonstrüksiyon alanı. İlk Yerleşenler’in gelişinin üzerinden, bakım ve onarımla geçen bir yüzyıl geride kalmış. Yeni Araziler artık tarihi bir yer ve envai çeşit Yeni Tür ile dolu; onlar da bölgenin yeni yerleşimcileri ve bakımverenleri. Uzakta, Anadolu'daki Eski Arazilere dair insandan-öte yaratımlar ve devasa Karbon Anıtları görülebiliyor. Bütün bunlar, Yeni Arazilerin yeni mitolojilerine ve böylece geleceğe kaynaklık edecek.

Sergi, enstalasyona ek olarak ana yayın platformu işlevi gören web sitesine uzanıyor. Evrak İşleri, Kesitler, Söyleşiler ve Makaleler olmak üzere çeşitli konu başlıklarına dört ana formatta odaklanan web sitesi, pavyonun küratöryel ekibi ve katkı sunan davetlilerden içerikler sunacak. Bu içerikler ise bienal süresince belirli aralıklarla yayımlanacak.

Evrak İşleri bölümü, serginin çıkarım, bakım-onarım, lojistik ve inşaat protokollerini faaliyete döken ve normalleştiren mimari evrak bürokrasisine dair araştırma bulgularını ortaya koyuyor. Tablolardan fotoğraflara, şemalara, haritalara, raporlara, düzenlemelere, e-postalara, listelere, planlara, sertifikalara, döküm cetvellerine, standartlara, faturalara, vardiya diyagramlarına, sözleşmelere, zaman çizelgelerine, çizimlere, gravürlere ve etiketlere kadar geniş bir yelpazede, küratöryel ekip ve davetli katılımcılar tarafından derlenen içeriklere yer veriyor. Bu bölüm içerisinde, sıradan gibi görünen bu belgelere disipliner normları, emek gücü biçimlerini ve absürt senaryoları üretme, yaygınlaştırma ve tatbik etme yollarını açığa vuran kısa metinler eşlik ediyor.

Kesitler bölümü, çizimler ve hikâye anlatımı yoluyla, Türkiye'de seçili bir dizi sahada ortaya çıkan çevresel şaibelere odaklanıyor. Mimari ve gezegensel, insan ve insandan-daha-fazla, mitik ve gündelik olanları karşı karşıya getiren Kesitler bölümü, sergi bünyesindeki bazı içerikleri yeniden sahneliyor. Söyleşiler ve Makaleler bölümleri ise serginin temalarıyla bağlantılı davetli katkılara yer veriyor.

Diyoramalara ek olarak, Pavyon mekanında yer alan İçindekiler isimli büyük bir masa, devam etmekte olan küratöryel çalışmalar hakkında fikir veren ve websitesindeki bazı yayınlardan oluşan bir bölüm. Masadaki kare kodları sayesinde ziyaretçiler, web sitesindeki o güne kadar yayınlanmış ve bienal boyunca da devam edecek olan ilgili içeriklere erişebiliyor. Bu bölüme hem küratöryel bir çalışma masası, hem de sergi için başka bir giriş noktası diyebiliriz.

Gündelik ve gezegensel arasındaki dolaşık ilişkiyi odağına alan Ölçü Olarak Mimarlık, mimarlığın dünyayla olan ilişkisinde katkısız bir sanıktan öte, daha aktif bir rol alarak konumlandığı başka bir rota öneriyor. Kısacası, mimarlık için başka türlü bir içebakış biçimi, dolayısıyla da, başka türlü bir angajman kışkırtmayı arzuluyor.