TC Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü’nün yetişkinler için açtığı kursun mimarlık ve inşaatta taşın kullanımını anlatan kitapçığından alınan bu illüstrasyonun başlığı “Taşların İşlenmişlik Derecesine Göre Türleri.” Ağırlıklı olarak yapı ustalarının ve çırakların eğitimi için hazırlanan belge, çıkarılmış ve kesilmiş bir taşın inşaat malzemesine dönüşecek şekilde yeniden işlenme yolculuğunu tasvir ediyor. Birkaç adımdan oluşan bu yolculukta; taş önce kabaca işleniyor, daha sonra ise “şekilsiz” ya da “doğal” hâli inceltilerek pürüzsüz ve kullanışlı bir geometrik şekle dönüştürülüyor.
Peki bu sürecin ayrıntılarına ve beraberinde getirdiği tanımlara ne kadar dikkat ediyoruz? İMSAD – İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği’nin hazırladığı inşaat sektörü kapsama alanları indeksinin tanımlayıcı ilk iki başlığı “kaba” ve “ince” yapılar; ardından da iklimlendirme, elektrik, çevre düzenleme ve hizmetler geliyor.1 Kaba yapı, tıpkı görseldeki yontma taş gibi,●1 “çıplak” hâli tasvir ederken yapının tektonik boyutunu vurguluyor. Temel ve sismik güçlendirmeden gezici beton desteklere hatta alçıtaşı kullanımına kadar birçok aşamayı kapsayan bu sabit birikim “kaba” yapı tanımı içinde yer alıyor. “Bitmiş” yapı ise fayans, cam, ses ya da ısı izolasyonu ve boya gibi malzemeleri içeriyor.
Mimarlar genellikle binanın ince işleri ve tamamlanmış aşamasıyla yakından ilgilenme eğiliminde, bu yüzden de “kaba yapı” süreçteki bir sıçrama tahtasından ibaret görülüyor. Oysa bu tanımlar her kalem iş için farklı anlamlar ifade edebiliyor. Örneğin kaba temizlik ince temizlikten çok farklı, kaba hesabın ise ince hesapla ilgisi bile yok. Bu da ister istemez kaba yapıyı devamı gelecek bir süreç değil de bitmiş hâlin farklı bir seviyesi olarak algılamanın ne gibi olasılıklar doğuracağı sorusunu beraberinde getiriyor.
