“Çalışma süresi haftada 40 saat ve toplam 5 gündür. Bunun dışında yapılacak çalışmalar işveren ve ücretli mimarın karşılıklı rızası ile olur ve fazla mesai sayılır” ifadesi TMMOB Mimarlar Odası tarafından hazırlanan tipik mimarlık sözleşmesindeki belki de en ilginç düzenlemelerden biri.^●1 Düzenlediği bazı işgücü koşullarını yasal yollarla tipik addederek meşrulaştırmaya çalışan belgedeki –özellikle– çalışma saatleri ve fazla mesai gibi çalışma koşullarını betimleyen ifadeler, gerçek mimarlık pratikleri göz önünde bulundurulduğunda “tipik” olmaktan çok uzak. Peki işveren ve ücretli mimar arasında imzalanan bu gibi sözleşmelerde işgücünün bu tarz bir beyanı gerçek mimari uygulamaya nasıl yansıyor ve bundan kim faydalanıyor? “Karşılıklı” rıza altında gizlenen fazla mesai, çalışanların zihinsel ve fiziksel sağlıklarını sürekli olarak tehlikeye atarken yasalara uymama ve sömürü daha “tipik” bir hale gelerek uygulama içinde normalleştiriliyor. Evrak işleri ve uygulamalar böyle bir uyuşmazlık içinde olmak yerine birbirini gerçek anlamda beslese ve kuvvetlendirse; kim bilir mimarlık için ne tür kültürler ve uygulamalar mümkün kılınır?